የመንገድ ዲዛይን አካላት ለተለያዩ ተጠቃሚዎች የተለየ አገልግሎት የሚያቀርቡ ወይም የሚያገለግሉ የጎዳና ላይ የተለያዩ ክፍሎች ሲሆኑ እግረኞች፣ ብስክሌተኞች፣ የህዝብ ማመላለሻ አሽከርካሪዎች እና የመኪና ተጠቃሚዎች። እነዚህ ንጥረ ነገሮች ከአካባቢው ሁኔታ ጋር እንዲጣጣሙ ዝርዝር እቅድ ማውጣት እና ማበጀት ያስፈልጋቸዋል። የእነዚህ ንጥረ ነገሮች ትክክለኛ ሚዛን እና አቀማመጥ ፈታኝ ሊሆን ይችላል ፣ ምክንያቱም ሁሉም እርስ በእርስ ስለሚገናኙ።
ጥሩ የእግር መንገድ ምቹ እና ደህንነቱ የተጠበቀ የእግር ተጓዦች እንቅስቃሴ እንዲኖር ይረዳል፡፡ ከእግረኞች ፋሲሊቲ ዲዛይን እና ግንባታ ጋር በተያያዘ ምቹነት፣ ቀጣይነት እና ደህንነት ዋና መስፈርቶች ናቸው፡፡ ለዚህ ዓላማ የእግር መንገድ ከዚህ በታች ባለው ምስል ላይ በተገለፀው መልኩ በሶስት ዋና ዋና ዞኖች የተከፋፈለ ነው፡፡
ጥሩ የመሻገሪያ መንገዶች የእግር ተጓዦች እና የብስክሌት አሽከርካሪዎች ባሶች በሚሳለጡባቸው መንገዶች ላይ ደህንነታቸው ተጠብቆ ምቹ በሆነ መንገድ መሻገር እንዲችሉ ይረዳል፡፡ መደበኛ የእግረኞች መሻገሪያ መንገዶች የሕዝብ ብዛት ወይም ክምችት በሚኖርበት በየትኛውም ቦታ ሊኖር ይገባል፡፡
አት ግሬድ የተባሉት ማቋረጫዎች ከድልድዮች ወይም ዋሻዎች በላይ ማቋረጫዎች ይኖሯቸዋል፡፡ የእግር ተጓዦች መንገዶችን ለማቋረጥ በደረጃዎች ላይ መውጣትን አይወዱም፡፡ በመሆኑም በላይ ከማቋረጥ ይልቅ ደስ እንዳላቸው በቀጥታ መንገድን ያቋርጣሉ፡፡ ይህም ምርጫ በእጅግ ውድ ዋጋ የሚሰሩት ድልድይ እና ዋሻዎች ጠቀሜታ ያሳንሰዋል፡፡
ዲዛይን መስፈርቶች
በፍጥነት በሚሽከረከርባቸው መንገዶች ላይ የብስክሌት መጓጓዣ መንገድን ለብቻ ማበጀት በሳይክሎች እና በተሽከርካሪዎች መካከል ሊፈጠር የሚችለውን ግጭት ይቀንሳል፡፡ የብስክሌት ማሽከርከሪያ መንገድ በብስክሌት መጓጓዝን የሚመርጡ ጀማሪ ብስክሌት አሽከርካሪዎች እንኳን መንገዱን እንዲጠቀሙት እድልን ይሰጣል፡፡ በተገቢው መንገድ የተገነባ የሳይክሎች ማሽከርከሪያ መንገድ ደህንነቱ የተጠበቀ፣ ምቹ፣ ዘለቄታ ያለው እና ቀጥተኛ መንገድ ሲሆን ነው፡፡
የዲዛይን መስፈርት
የሕዝብ ትራንስፖርት መስመሮች ከውህድ መስመሮች ጋር ሲነጻጸሩ በርካታ ሰዎችን በዝቅተኛ ዋጋና በአነስተኛ ጊዜ ውስጥ የሚያመላልሱ ናቸው፡፡ ፈጣን የባስ ትራንዚት (ቢአርቲ) ከባቡር የመጓጓዣ ሥርዓት አንፃር ዝቅተኛ ወጪ የሚፈጅ እና ከፍተኛ የመሸከም አቅም ያለውና እንዲሁም ከፍተኛ ጥራት ያለው የሕዝብ ትራንስፖርት አገልግሎት ነው፡፡ ቢአርቲ እንደየትራንዚት ሁኔታ የሚገነባ እና ለከተማዎች ልማት ትልቅ አስተዋጽኦ ያለው ነው፡፡
የዲዛይን መስፈርት
የመጓጓዣ መንገድ ከዝቅተኛ ፍጥነት ሞዶች በተለየ መልኩ ለሞተር እና ለተሽከርካሪዎች ማሳለጫ የሚገነባ መስመር ነው፡፡ ጥበት እንዲሁም የትራፊክ ዝግታ በሚጠየቅባቸው ቦታዎች እንዲሁም እግረኞች እና የብስክሌት አሽከርካሪዎች አንድ ላይ በሚሳለጡባቸው ጊዜ ይህ ክፍል በጋራ ጥቅም ላይ ይውላል፡፡ በመደበኛ የመንገድ ግንባታ ሥርዓት የመጓጓዣ መንገዶች ከሕዝብ ትራንስፖርቶች ተለይተው ሊገነቡ ይገባል፡፡
የእግረኞች፣ የብስክሌት መንገዶች፣ ዛፎች፣ የሕዝብ ትራንስፖርቶች (መንገዱ በከተማዎች ፈጣን የትራንዚት አውታረ መረብ ውስጥ በሚሆንበት ጊዜ ቢአርቲን ጨምሮ) የመንገዶች ማስጌጫ ስፍራ ተለይቶ ከተመደበ በኋላ የመንገድ ክፍት ቦታ (ስትሪት ስፔስ) ሊተው ይገባል፡፡ ይህ በማይደረግበት ጊዜ አንዱ ክንውን ከሌላው ጋር በመደራረብ የመጓጓዣ መንገዱን የሚያጨናንቅ ይሆናል፡፡ የመጓጓዣ መንገዶች ዲዛይን ሊደረጉ የሚገባቸው በሚፈለገው ተገቢ የፍጥነት መጠን እና ከሌሎች አገልግሎት ሰጪ መንገዶች ጋር ባለው ትስስር መሠረት ፍጥነቱ ሊወሰን ይገባል፡፡
የዲዛይን መስፈርት
የመንገድ መሀከለኛ ክፍል ትራፊክን በመስመር ለማስኬድ የሚያግዝ እና ከፍተኛ ፍጥነት ባለባቸው የቀኝ እጥፋት የሚደረግባቸው የግጭት አደጋ በሚበዛባቸው መንገዶች ላይ ደህንነትን ያረጋግጣል፡፡ በተጨማሪም አሽከርካሪዎች ወደ ተቃራኒ መስመር መንገድ እንዳያቋርጡ የሚከለክል ይሆናል፡፡ የመንገድ መሀከለኛ ክፍል ለእግረኞች የመጠበቂያ ስፍራ ሆኖ የሚያገለግል እና የመንገድ ማቋረጫ ርቀትን የሚያሳንስ ነው፡፡
እጅግ ረዥም የሆነ የማቋረጫ ስፍራ የሌለው፣ ወደ ቀኝ ለመታጠፍ ወይም ዩተርን ለማድረግ የማያስችል የመንገድ መሀከለኛ ክፍል ወዲያኛውን የመንገድ መስመር ተደራሽ የማያደርገው እና አላስፈላጊ የሆነ የጉዞ ርቀት የሚጨምር ይሆናል፡፡
የዲዛይን መስፈርቶች
የመሬት አቀማመጥ ለእግረኞች፣ ለብስክሌት ተጠቃሚዎች፣ ለሻጮች እና ለሕዝብ ትራንስፖርት ተሳፋሪዎች ጥላ በመሆን ጠቃሚ ሚና የሚይዝ እና መንገዱን አመቺ የሚያደርገው ይሆናል፡፡ በተጨማሪም ዛፎች የመንገዱን ትክክለኛ ወይም የእይታ ስፋት በመቀነስ የተሽከርካሪዎችን ፍጥነት ለመቀነስ ያግዛሉ፡፡
በጥሩ ሁኔታ ዲዛይን የተደረገ የመሬት አቀማመጥ በአቅራቢያ በሚገኙ ነዋሪዎች ወይም የሱቅ ባለቤቶች ዘንድ የባለቤትነትን ስሜት ይፈጥራል፡፡ በተጨማሪ የመሬት አቀማመጥ ፍራፍሬ የሚይዙ እና መድኃኒትነት ያላቸው ወይም ሀይማኖታዊ ዛፎችን እና ቁጥቋጦዎችን ለማብቀል ያግዛል፡፡
የዲዛይን መስፈርት
የመንገድ ዳር ሽያጭ የማህበረሰቡ ጠቃሚ እቃዎችን እና አገልግሎቶችን ያቀርባል፡፡ በተጨማሪም “አይኖች በመንገድ ላይ” ለሚለው መርህ አስተዋጽዎ በማድረግ የሕዝብ ስፍራዎችን ደህንነታቸው የተጠበቀ እንዲሆን ያደርጋል፡፡ በመሆኑም የተሻሻለ እና “መደበኛ” የመንገድ ዳር መሸጫ ስፍራዎችን ማቅረብ ጠቃሚ ነው፡፡ በተለይ በዋና መንገዶች እና የሕዝብ ትራንስፖርት ያለባቸው ስፍራዎች ላይ፡፡ በአግባቡ የተቀመጠ የመንገድ ላይ ሽያጭ ሰዎች ወደሚሄዱበት ስፍራ በመንገዳቸው ላይ እንዲገበያዩ በማስቻል የጉዞ ርቀቶችን ይቀንሳል፡፡ ስፍራዎች ይከራዩ እና በሕብረት ስራ ማህበሮች ቁጥጥር ሊደረግባቸው ይችላል፡፡
የዲዛይን መስፈርት
በቂ እና ቀልጣፋ የዝናብ ውሃ ማፍሰሻ የውሃ መቆራረጥን እና የአፈር መሸርሸርን ይከላከላል፡፡ በኢትዮጵያ የብዙ ጎዳናዎች ዲዛይን እግረኞችን እና ብስክሌተኞችን በመስቀለኛ መንገድ ዝቅተኛው ቦታ ላይ ያስቀምጣቸዋል፣ ይህም በዝናብ ወቅት በውሃ እና በጭቃ ውስጥ እንዲንቀሳቀሱ ያስገድዳቸዋል።
የውሃ መውረጃዎች ብዙውን ጊዜ ጊዜያዊ በሆነ መንገድ ይቀመጣሉ እና በዙሪያው ካለው የመንገድ ወለል ጋር ያልተስተካከሉ እና ብዙ ጊዜ ክፍት ሆነው በእግረኞችን ለአደጋ ይዳርጋሉ።
የንድፍ መስፈርቶች
ጎዳናዎች የኤሌክትሪክ፣ የውሃ፣ የፍሳሽ፣ የመገናኛ እና ጋዝን ጨምሮ የዋና አገልግሎቶች ማስተላለፊያዎች ናቸው። መሠረተ ልማቱ በቧንቧ፣ በስልክ እና በፋይበር ኦፕቲክ ኬብሎች፣ በቱቦዎች እና በምሰሶዎች መልክ ሊተላለፍ ይችላል። እንደ ቴሌኮሙኒኬሽን ኬብሎች ያሉ አንዳንድ መገልገያዎችን ለማስፋት እና ለመጠገን ተደጋጋሚ ተደራሽነት ያስፈልጋቸዋል።
የንድፍ መስፈርቶች
በጥሩ ሁኔታ የተዘጋጀ የመንገድ መብራት የሞተር ተሽከርካሪ አሽከርካሪዎችን፣ ብስክሌተኞችን እና እግረኞችን የትራፊክ አደጋን በመቀነስ እና የግል ደህንነትን በማሻሻል ደህንነቱ በተጠበቀ እና በተረጋጋ ሁኔታ እንዲንቀሳቀሱ ያስችላቸዋል። ከትራፊክ ደህንነት አንፃር፣ የመንገድ መብራት በተለይ ግጭት በሚፈጠርባቸው ቦታዎች፣ እንደ መገናኛ፣ የመኪና መንገድ፣ እና የሕዝብ ማመላለሻ ፌርማታዎች በጣም አስፈላጊ ነው። በተጨማሪም መብራት የመንገድ ተጠቃሚዎች ጉድጓዶችን እና የጎደሉትን የፍሳሽ መሸፈኛዎችን ለማስወገድ ይረዳል። ከግል ደኅንነት አንፃር፣ የእግረኛውን የመገለል ስሜት ለመቀነስ እና የስርቆትን እና የፆታዊ ጥቃትን አደጋ ለመቀነስ የመንገድ መብራት አስፈላጊ ነው። ስለዚህ የተሻሻለ ብርሃን በተለይ በገለልተኛ ቦታዎች ፣ እንደ ስር እና ማለፊያ መንገዶች እና ከፓርኮች አጠገብ ወይም ባዶ የፊት ለፊት ገፅታዎች ባሉ የእግረኛ መንገዶች ላይ በጣም አስፈላጊ ነው።
የንድፍ መስፈርቶች
የጎዳና ላይ ዕቃዎች ሰዎች የሚቀመጡበትን፣ የሚያርፉበትን እና እርስ በርስ የሚግባቡበትን አገልግሎት ይሰጣሉ። የጎዳና ላይ የቤት ዕቃዎች ከአገልግሎት ጋር የተገናኙ መሠረተ ልማቶችን፣ እንደ ቆሻሻ መጣያ፣ የመንገድ መሸጫ፣ የመጸዳጃ ቤት እና የመንገድ ምልክቶችን ያካትታሉ። በጠባብ ጎዳናዎች፣ ወንበሮች፣ ጠረጴዛዎች፣ የመንገድ መሸጫ ቦታዎች እና ሌሎች የቤት እቃዎች ላይ ሲቀመጡ እንደ የትራፊክ ማረጋጋት ዋና ክፍሎን ሆነው ያገለግላሉ። የሽያጭ መቆሚያዎች፣ ጠረጴዛዎች፣ ጣሪያዎች እና የውሃ ቧንቧዎች የመንገድ ላይ ሽያጭን መደበኛ ለማድረግ እና የተሻሉ የንፅህና ሁኔታዎችን ያበረታታሉ። በመጨረሻም፣ ሌሎች የመንገድ ላይ የቤት እቃዎች፣ እንደ መንገድ ፍለጋ ምልክቶች እና የአውቶቡስ ማቆሚያዎች፣ መረጃ ይሰጣሉ።
የንድፍ መስፈርቶች
ለእግረኞች፣ ለብስክሌት ነጂዎች እና ለሞተር ተሸከርካሪዎች እንቅስቃሴ በቂ የሆነ የጠራ ስፋትን ለመተው የማይንቀሳቀሱ የመንገድ ዕቃዎች እና ሌሎች የመንገድ ዲዛይን አካላት (የመገልገያ ሳጥኖች፣ የመንገድ መብራቶች፣ ዛፎች፣ ፓርኪንግ እና መኖር የሚችሉ አምፖሎች) መስተካከል አለባቸው።
በ3 ሜትር ስፋት ባለው የእግረኛ መንገድ ላይ እቃዎች እና መገልገያዎች በመጠኑ መቅረብ ሲኖርባቸው እንዲሁም በ 2 ሜትር ርቀት ግልጽ ለመራመጃ የሚሆን ቦታ ለመተው በዛፎች መስመር ውስጥ ቦታ መሰጠት አለባቸው፡፡
ለ) በፓርኪንግ መስመር ላይ ያሉ ወጣ ያሉ ስፍራዎች የእግረኞችን ተንቀሳቃሽነት ሳያበላሹ የጎዳና ላይ እቃዎችን እና መገልገያዎችን ማስተናገድ ይችላሉ።
ሐ) በአውቶቡስ ማቆሚያ አካባቢ የተቋረጠው የመኪና ማቆሚያ ወይም የአገልግሎት መስመር ለጎዳና ላይ ሽያጭ እና ለእቃዎች ቦታ ይሰጣል።
መ) በጋራ ጎዳና ላይ እቃዎች የትራፊክ ማረጋጋት በሚሆኑ ደሴቶች ላይ ሊቀመጡ ይችላሉ።
የአገልግሎት መስመሮች የንብረት መጠቀሚያ ነጥቦችን እና የመኪና ማቆሚያዎችን ከዋናው የመኪና መንገድ በመለየት ደህንነትን ያሻሽላሉ። የአገልግሎት መስመሮች የዋናውን ተሸከርካሪ መተላለፊያ ተንቀሳቃሽነት ተግባር እንዲጨምሩ እና አሽከርካሪ ላልሆኑ የመንገድ ተጠቃሚዎችም መኖርን ይጠብቃሉ። በጣም ሰፊ የሆኑ የአገልግሎት መስመሮች በፍጥነት መንዳትን ያበረታታሉ። በተጨማሪም፣ ሰፊ የአገልግሎት መስመሮች በሱቆች፣ በቆሙ ተሽከርካሪዎች ወይም በመንገድ አቅራቢዎች እንዲደፈሩ ይጋብዛሉ። ስለዚህ ደህንነቱ የተጠበቀ የተጠቃሚ ባህሪን ለማረጋገጥ መጠነኛ የአገልግሎት መስመር ስፋቶች ያስፈልጋሉ።
የንድፍ መስፈርቶች
በጥሩ ሁኔታ የተነደፉ የአውቶቡስ ፌርማታዎች ከመጠለያነት ባለፈ ለእግረኛ እንቅስቃሴ ክፍት ቦታ ሲተዉ ለህዝብ ማመላለሻ መንገደኞች ምቹ እና በአየር ሁኔታ የተጠበቀ የጥበቃ ቦታ ይሰጣሉ። የህዝብ ማመላለሻ ተጠቃሚዎችን የጉዞ ጊዜን ስለሚጨምሩ እና ተጓዦች አውቶቡሱን በሚጠብቁበት ጊዜ መንገድ ላይ ስለሚቆሙ የአውቶቡስ ተራሮች መወገድ አለባቸው። ነገር ግን፣ የህዝብ አገልግሎት ተሽከርካሪዎች (PSVs) ለረጅም ጊዜ ወረፋ በሚያደርጉበት ጊዜ ወይም ባልተከፋፈሉ የመጓጓዣ መንገዶች ላይ በአንዳንድ ሁኔታዎች የአውቶቡስ ማመላለሻዎች ዋስትና ሊሰጣቸው ይችላል።
የመንገድ ምልክቶች እና ምልክቶች የሚከተሉትን ጨምሮ የተለያዩ አይነት መረጃዎችን ይሰጣሉ፡-
የንድፍ መስፈርቶች
የህዝብ መጸዳጃ ቤቶች ለከተማ አካባቢ መሻሻል እና የህዝብ ጤናን ለማሻሻል አስተዋፅኦ ያደርጋሉ፡፡ የሕዝብ መጸዳጃ ቤቶች የሚቀመጡበት ቦታ በአጎራባች ልማት ፕላን፣ በከተማ ዲዛይን፣ በመንገድ ወይም በብሎክ ዲዛይን ደረጃዎች ላይ ይወሰናል፤ በመንገዶች ግንባታ እና የቤት እቃዎች ደረጃ ላይ ተግባራዊ ሆኗል፡፡ እንዲሁም የመንገድ ማሻሻያዎች አካል ሊካተቱ ይችላሉ።
የንድፍ መስፈርቶች
በአጠቃላይ ዋጋ ያለው የመንገድ ቦታ ከፓርኪንግ ይልቅ ለሰፋፊ መንገዶች፣ ዛፎች፣ የብስክሌት መንገዶች፣ የብስክሌት ፓርኪንግ፣ ለሽያጭ እና ለማህበራዊ መሰብሰቢያ ቦታ ጥቅም ላይ መዋል አለበት። ለሕዝብ ማመላለሻ እና ለሞተር አልባጉዞ የሚያስፈልጉት ሁሉም መስፈርቶች በተሟሉባቸው መንገዶች ላይ በመንገድ ላይ ማቆሚያ ሊፈቀድ ይችላል።
የንድፍ መስፈርቶች
በጥሩ ሁኔታ የተነደፉ የትራፊክ ማረጋጋት ክፍሎች ፍጥነትን እና የሞተር ተሽከርካሪዎችን መጠን በመቀነስ የእግረኛ እና የተሸከርካሪ ደህንነትን ያረጋግጣሉ። እንደ ትምህርት ቤቶች፣ መናፈሻዎች እና የመኖሪያ አካባቢዎች ያሉ ብዙ ህጻናት በሚገኙባቸው ቦታዎች ትራፊክ ማረጋጋት አስፈላጊ ነገር ናቸው። እንደ የፍጥነት መቀነሻ ጉብታዎች እና የፍጥነት መቀነሻ ሠንጠረዦች ያሉ አንዳንድ የትራፊክ ማረጋጊያ አካላት በቀላሉ ለመተግበር ቀላል ናቸው፣ እና ለመንገድ ደህንነት ተግዳሮቶች መፍትሄ ሆነው በፍጥነት ሊሰማሩ ይችላሉ።
ማንኛውም የትራፊክ ማረጋጋት እርምጃ በሁሉም የመንገድ ተጠቃሚዎች ላይ የሚያሳድረው ተጽእኖ ከመጫናቸው በፊት በጥንቃቄ ሊታሰብበት ይገባል።
የንድፍ መስፈርቶች
የትራፊክ ማረጋጋት አማራጮች በአግድም ማፈናቀል በአማካይ ሰረገላ (በግራ) ወይም በጋራ ቦታ (መሃል) እና በፍጥነት ጉብታ (በቀኝ) መልክ ቀጥ ያለ መፈናቀልን ያካትታሉ።
የግንባታ እቃዎች በእግረኞች እና በተሸከርካሪ መንገዶች፣ በምልክቶች፣ በጠቋሚዎች እና በቀለሞች በተደገፉ መንገዶች መልዕክት ያስተላልፋሉ፡፡ ለጎዳናዎች ተስማሚ የግንባታ ቁሳቁሶችን መግለጽ የተግባር፣ ጭነት፣ ጥንካሬ፣ ጥንካሬ፣ ዋጋ፣ ውበት፣ ጥገና እና መተካት መስፈርቶችን ማሟላት አለበት፡፡
በኢትዮጵያ በከተሞች አካባቢ ያሉትን እቃዎች በኮብልስቶን ጎዳናዎች እና በእግረኛ መንገዶች ላይ የመጠቀም ጠንካራ የሀገር ውስጥ ልምድ አለ። የተማሩትን እና ምርጥ ተሞክሮዎችን በማሰባሰብ እና በማሰራጨት እና በቀጣይ ፕሮጀክቶችን በማሻሻል እና ሂደቱን በመድገም እነዚህን ልምዶች የበለጠ ማጠናከር ይቻላል፡፡
የንድፍ መስፈርቶች
